Đạo đức nghiên cứu và xuất bản

Việc phát hành bản thảo trên một tạp chí đã được bình duyệt là một giai đoạn xây dựng cần thiết trong việc phát triển một mạng lưới tri thức gắn kết và được tôn trọng. Điều quan trọng là phải thống nhất các tiêu chuẩn về hành vi đạo đức dự kiến ​​cho tất cả các bên liên quan đến hoạt động xuất bản, bao gồm trách nhiệm của tác giả, người đánh giá và người biên tập.

Dưới đây là các quy định và lưu ý thực hiện với các đối tượng: tác giả; người bình duyệt (phản biện) và biên tập viên

Trách nhiệm của tác giả

Nhiệm vụ của (các) tác giả bao gồm các Chuẩn mực Báo cáo; Bảo mật; Quyền tác giả bài viết; Truy cập và lưu giữ dữ liệu; Tính nguyên bản và sự công nhận của các nguồn; Tuyên bố về lợi ích cạnh tranh; Thông báo về các sai sót lớn.

- Tiêu chuẩn báo cáo: Tác giả nên trình bày các tài liệu gốc đã được thực hiện cũng như thảo luận khách quan về ý nghĩa của nó. Dữ liệu cần được trình bày chính xác trong bản thảo. Một bản thảo phải chứa đầy đủ chi tiết và tài liệu tham khảo để cho phép người khác sao chép tác phẩm. Tuyên bố gian lận cấu thành hành vi phi đạo đức và không thể chấp nhận được. Bản thảo bình luận và xuất bản chuyên nghiệp cũng phải chính xác và khách quan, và các tác phẩm "quan điểm" biên tập nên được xác định rõ ràng như vậy.

- Tính bảo mật: Thông tin thu được trong quá trình sử dụng các dịch vụ bí mật không được sử dụng nếu không có sự cho phép rõ ràng bằng văn bản của tác giả của tác phẩm liên quan đến các dịch vụ này.

- Quyền tác giả của bài báo: Tất cả những người có đóng góp đáng kể nên được liệt kê là đồng tác giả. Tác giả tương ứng phải đảm bảo rằng tất cả các đồng tác giả thích hợp đều có trong bản thảo, và tất cả các đồng tác giả đã xem và chấp thuận phiên bản cuối cùng của bản thảo và đã đồng ý với việc gửi bản thảo.

- Truy cập và lưu giữ dữ liệu: Các tác giả có thể được yêu cầu cung cấp các bản thảo hỗ trợ dữ liệu để biên tập xem xét và/hoặc để tuân thủ các yêu cầu dữ liệu mở của Tạp chí Giáo dục.

- Tính nguyên bản và sự công nhận của nguồn: Các tác giả nên đảm bảo rằng họ đã viết các tác phẩm hoàn toàn nguyên bản và nếu tác giả đã sử dụng tác phẩm và/hoặc từ ngữ của người khác, thì điều này đã được trích dẫn hoặc trích dẫn một cách thích hợp. Luôn phải ghi nhận công việc của người khác một cách thích đáng. Thông tin thu được một cách riêng tư, như trong cuộc trò chuyện, thư từ hoặc thảo luận với bên thứ ba, không được sử dụng hoặc báo cáo mà không có sự cho phép rõ ràng bằng văn bản từ nguồn. Đạo văn dưới mọi hình thức cấu thành hành vi phi đạo đức và không thể chấp nhận được.

- Tuyên bố về lợi ích cạnh tranh: Tất cả các tác giả nên tiết lộ trong bản thảo bất kỳ mối quan hệ tài chính và cá nhân nào với những người hoặc tổ chức khác. Tất cả các nguồn hỗ trợ tài chính cho việc tiến hành nghiên cứu và/hoặc chuẩn bị bản thảo phải được tiết lộ, cũng như vai trò của (các) nhà tài trợ, nếu có, trong thiết kế nghiên cứu; trong việc thu thập, phân tích và giải thích dữ liệu; trong phần viết báo cáo; và trong quyết định nộp bài để công bố.

- Thông báo về các sai sót chính: Khi tác giả phát hiện ra sai sót nghiêm trọng hoặc không chính xác trong tác phẩm đã xuất bản của mình, tác giả có nghĩa vụ thông báo ngay cho biên tập viên và hợp tác với biên tập viên để rút lại hoặc sửa chữa sai sót. Nếu người biên tập biết được từ bên thứ ba rằng tác phẩm đã xuất bản có lỗi, thì tác giả có nghĩa vụ hợp tác với người biên tập, bao gồm cả việc cung cấp bằng chứng cho người biên tập khi được yêu cầu. 

Trách nhiệm của phản biện (bình duyệt)

Người phản biện có một số nhiệm vụ liên quan đến việc xem xét bản thảo như Đóng góp vào các quyết định biên tập; Bảo mật; Tiêu chuẩn khách quan và lợi ích cạnh tranh; Cảnh báo về các vấn đề đạo đức; Vấn đề chính trị.

- Đóng góp vào các quyết định của người biên tập: Người phản biện hỗ trợ người biên tập đưa ra quyết định có xuất bản bài báo hay không và giúp tác giả cải thiện bài báo. Đánh giá của người phản biện phải khách quan và được thể hiện rõ ràng với các lập luận hỗ trợ.

- Tính bảo mật: Bất kỳ bản thảo nào nhận được để xem xét đều phải được xem như tài liệu bí mật. Người phản biện không được chia sẻ bài đánh giá hoặc thông tin về bài báo với bất kỳ ai hoặc liên hệ trực tiếp với tác giả mà không được phép của người biên tập. Các tài liệu hợp nhất trong một bài báo đã gửi không được sử dụng trong nghiên cứu của chính người đánh giá mà không có sự đồng ý bằng văn bản của tác giả. Thông tin đặc quyền hoặc ý tưởng có được thông qua bình duyệt phải được giữ bí mật và không được sử dụng cho mục đích cá nhân.

- Tiêu chuẩn khách quan và lợi ích cạnh tranh: Việc xem xét nên được tiến hành một cách khách quan. Phê bình cá nhân về bản thảo là không phù hợp. Người phản biện cần thể hiện rõ ràng quan điểm của mình với các luận cứ hỗ trợ.

- Cảnh báo về các vấn đề đạo đức: Người đánh giá nên cảnh giác với các vấn đề đạo đức tiềm ẩn trong bản thảo và nên thông báo cho người biên tập những vấn đề này, bao gồm bất kỳ sự tương đồng hoặc trùng lặp đáng kể nào giữa bản thảo đang được xem xét và bất kỳ ấn phẩm đã phát hành nào khác mà người đánh giá đã biết trước.

- Vấn đề chính trị: Người phản biện chịu trách nhiệm quan trọng về tính chính trị của bài báo khoa học khi đồng ý cho tác giả xuất bản bài báo.

Trách nhiệm của biên tập viên

Nhiệm vụ của biên tập viên phần này bao gồm Quyết định xuất bản; quá trình bình duyệt; Bảo mật; Công bằng; Tuyên bố quyền lợi.

- Quyết định xuất bản: Biên tập viên chịu trách nhiệm duy nhất và độc lập trong việc quyết định bản thảo nào được gửi cho Tạp chí Giáo dục sẽ được xuất bản. Người biên tập phải tuân thủ các chính sách của Tạp chí Giáo dục và bị ràng buộc bởi các yêu cầu pháp lý như vậy sẽ có hiệu lực sau đó liên quan đến các vấn đề như vi phạm bản quyền và đạo văn cũng như các vấn đề chính trị của nội dung bài báo.

- Về quá trình bình duyệt: Người biên tập cần đảm bảo rằng quá trình bình duyệt đồng đẳng được hiểu là công bằng, không thiên vị và kịp thời. Bản thảo nghiên cứu thường phải được gửi đến ít nhất hai người đánh giá độc lập và khi cần thiết, người biên tập nên tìm kiếm thêm ý kiến. Người đánh giá cần phải có chuyên môn phù hợp trong lĩnh vực liên quan và tuân theo thông lệ tốt nhất trong việc tránh lựa chọn người đánh giá gian lận.

- Tính bảo mật: Người biên tập phải bảo vệ tính bí mật của tất cả các tài liệu nộp cho tạp chí và mọi thông tin liên lạc với các nhà phê bình trừ khi có thỏa thuận khác với các nhà phê bình và tác giả liên quan.

- Công bằng: Các chính sách biên tập của Tạp chí Giáo dục khuyến khích sự minh bạch và báo cáo đầy đủ, trung thực và người biên tập cần đảm bảo rằng những người bình duyệt và tác giả hiểu rõ ràng về những gì họ mong đợi.

- Tuyên bố lợi ích: Mọi xung đột lợi ích tiềm ẩn của biên tập viên phải được thông báo cho Tạp chí Giáo dục bằng văn bản trước khi chỉ định biên tập viên, sau đó được cập nhật nếu và khi có xung đột mới phát sinh. Biên tập viên không được tham gia vào các quyết định về các bản thảo do chính họ viết hoặc do các thành viên trong gia đình hoặc đồng nghiệp viết hoặc liên quan đến các sản phẩm hoặc dịch vụ mà biên tập viên quan tâm.

Việc sử dụng AI và các công nghệ hỗ trợ AI trong quá trình viết/bình duyệt/biên tập bài báo khoa học

Tạp chí Giáo dục cho phép sử dụng AI làm công cụ hỗ trợ ở trong một số nội dung nhất định, nhưng yêu cầu sự minh bạch và trích dẫn đầy đủ, chỉ ra rõ ràng công cụ AI được sử dụng và cách sử dụng. Tác giả phải chịu trách nhiệm kiểm tra tính chính xác và phù hợp của nội dung do AI tạo ra, và cần ghi nhận rõ ràng việc sử dụng AI trong phần "Ghi nhận" (Acknowledgements) hoặc ở cuối bài. Chẳng hạn, các hình thức hỗ trợ như tạo bảng, phân tích dữ liệu, hoặc rút gọn văn bản nên được ghi nhận ở phần Ghi nhận (Acknowledgements) hoặc trong nội dung bài báo, tùy theo mức độ. Tác giả (nhóm tác giả) là người cuối cùng chịu trách nhiệm về tính chính xác, phù hợp và toàn vẹn của nội dung bài báo, kể cả những phần được tạo ra bởi AI.

Chú ý:

1) Khi được yêu cầu, tác giả phải cung cấp được thông tin: Ghi rõ tên công cụ AI, ngày sử dụng, và mô tả prompt (câu lệnh) đã dùng để tạo nội dung.

2) Nội dung do AI tạo ra chỉ nên được chấp nhận khi thật sự cần thiết và đảm bảo tính xác thực, phù hợp với chuẩn mực đạo đức.

3) AI chỉ là công cụ hỗ trợ, không thay thế vai trò cốt lõi của con người trong nghiên cứu khoa học, và tác giả cần sử dụng nó một cách có trách nhiệm. Khi tác giả sử dụng AI tạo sinh và các công nghệ hỗ trợ AI trong quá trình viết, những công nghệ này chỉ nên được sử dụng để cải thiện khả năng đọc hiểu và ngôn ngữ của tác phẩm. Việc áp dụng công nghệ cần được thực hiện dưới sự giám sát và kiểm soát của con người, và tác giả nên xem xét và chỉnh sửa kết quả một cách cẩn thận, vì AI có thể tạo ra kết quả có vẻ đáng tin cậy nhưng có thể không chính xác, không đầy đủ hoặc thiên lệch.

4) Tác giả cần công bố trong bản thảo của mình việc sử dụng AI và các công nghệ hỗ trợ AI và một tuyên bố sẽ xuất hiện trong tác phẩm được xuất bản. Việc công bố việc sử dụng các công nghệ này hỗ trợ tính minh bạch và sự tin tưởng giữa tác giả, độc giả, người bình duyệt và biên tập viên, đồng thời tạo điều kiện tuân thủ các điều khoản sử dụng của công cụ hoặc công nghệ liên quan.

5) Việc sử dụng AI tạo sinh và các công nghệ hỗ trợ AI trong quy trình bình duyệt (phản biện)

Khi một nhà nghiên cứu được mời bình duyệt bài báo của một nhà nghiên cứu khác, bản thảo phải được coi là tài liệu mật. Người bình duyệt không được tải bản thảo đã nộp hoặc bất kỳ phần nào của bản thảo lên công cụ AI tạo sinh vì điều này có thể vi phạm quyền bảo mật và quyền sở hữu của tác giả, và nếu bài báo chứa thông tin nhận dạng cá nhân, có thể vi phạm quyền riêng tư dữ liệu.

Người bình duyệt không nên sử dụng AI tạo sinh hoặc công nghệ hỗ trợ AI để hỗ trợ quá trình đánh giá khoa học một bài báo vì tư duy phản biện và đánh giá ban đầu cần thiết cho quá trình đánh giá ngang hàng nằm ngoài phạm vi của công nghệ này và có nguy cơ công nghệ này sẽ đưa ra kết luận không chính xác, không đầy đủ hoặc thiên vị về bản thảo. Người bình duyệt chịu trách nhiệm về nội dung của báo cáo đánh giá.

6) Việc sử dụng AI tạo sinh và các công nghệ hỗ trợ AI trong quy trình biên tập

Bản thảo đã nộp phải được coi là tài liệu mật. Biên tập viên không được tải bản thảo đã nộp hoặc bất kỳ phần nào của bản thảo lên công cụ AI tạo sinh vì điều này có thể vi phạm quyền bảo mật và quyền sở hữu của tác giả, và nếu bài báo chứa thông tin nhận dạng cá nhân, có thể vi phạm quyền riêng tư dữ liệu.

Tuyên bố và xác nhận về vai trò của tác giả trong bài báo (Author contribution statements/Contributor Roles Taxonomy author statement)

Tuyên bố và xác nhận về vai trò của tác giả trong bài báo được đưa ra với mục đích ghi nhận những đóng góp của từng tác giả, giảm thiểu tranh chấp về quyền tác giả và tạo điều kiện thuận lợi cho sự hợp tác. Tuyên bố này mang đến cho tác giả cơ hội chia sẻ mô tả chính xác và chi tiết về những đóng góp đa dạng của họ cho công trình đã xuất bản. Tác giả có thể đóng góp ở nhiều vai trò khác nhau.

Tuyên bố và xác nhận về vai trò của tác giả trong bài báo cần được cung cấp ngay khi tác giả nộp bản thảo bài báo. Đồng thời, thông tin tóm tắt như ở (*) sẽ được ghi nhận ở cuối bài báo.

Mỗi (đồng) tác giả có trách nhiệm đảm bảo rằng các vấn đề liên quan đến tính chính xác hoặc tính toàn vẹn của bất kỳ phần nào của tác phẩm được điều tra và giải quyết thỏa đáng, và quyền tác giả đòi hỏi khả năng phê duyệt phiên bản cuối cùng của tác phẩm và đồng ý nộp tác phẩm. Các tác giả cũng có trách nhiệm đảm bảo rằng tác phẩm là nguyên bản, các tác giả được nêu đủ điều kiện để được công nhận là tác giả, và tác phẩm không vi phạm quyền của bên thứ ba.

Tác giả liên hệ có trách nhiệm đảm bảo rằng các mô tả là chính xác và được tất cả các tác giả đồng ý.

Vai trò của tất cả tác giả cần được liệt kê, sử dụng các danh mục liên quan, chẳng hạn theo quy định (tối thiểu) dưới đây:

Term (vai trò)	Definition (mô tả)
Conceptualization	Ideas; formulation or evolution of overarching research goals and aims (Đề xuất/lên ý tưởng; xây dựng hoặc phát triển các mục tiêu và mục đích nghiên cứu tổng thể)
Methodology	Development or design of methodology; creation of models (Phát triển hoặc thiết kế phương pháp luận; tạo mô hình)
Software	Programming, software development; designing computer programs; implementation of the computer code and supporting algorithms; testing of existing code components (Lập trình, phát triển phần mềm; thiết kế chương trình máy tính; triển khai mã máy tính và các thuật toán hỗ trợ; Kiểm tra các thành phần mã hiện có)
Validation	Verification, whether as a part of the activity or separate, of the overall replication/reproducibility of results/experiments and other research outputs (Xác minh, dù là một phần của hoạt động hay riêng biệt, về khả năng sao chép/tái tạo tổng thể của kết quả/thí nghiệm và các đầu ra nghiên cứu khác)
Formal analysis	Application of statistical, mathematical, computational, or other formal techniques to analyze or synthesize study data (Ứng dụng các kỹ thuật thống kê, toán học, tính toán hoặc các kỹ thuật chính thức khác để phân tích hoặc tổng hợp dữ liệu nghiên cứu)
Investigation	Conducting a research and investigation process, specifically performing the experiments, or data/evidence collection (Tiến hành quy trình nghiên cứu và điều tra, cụ thể là thực hiện các thí nghiệm hoặc thu thập dữ liệu/bằng chứng)
Resources	Provision of study materials, reagents, materials, patients, laboratory samples, animals, instrumentation, computing resources, or other analysis tools (Cung cấp tài liệu nghiên cứu, thuốc thử, vật liệu, bệnh nhân, mẫu xét nghiệm, động vật, thiết bị, tài nguyên máy tính hoặc các công cụ phân tích khác)
Data Curation	Management activities to annotate (produce metadata), scrub data and maintain research data (including software code, where it is necessary for interpreting the data itself) for initial use and later reuse (Các hoạt động quản lý để chú thích (tạo siêu dữ liệu), lọc dữ liệu và duy trì dữ liệu nghiên cứu (bao gồm mã phần mềm, khi cần thiết để diễn giải chính dữ liệu) cho mục đích sử dụng ban đầu và tái sử dụng sau này)
Writing - Original Draft	Preparation, creation and/or presentation of the published work, specifically writing the initial draft (including substantive translation) (Chuẩn bị, tạo và/hoặc trình bày công trình đã xuất bản, cụ thể là viết bản thảo ban đầu (bao gồm việc dịch nội dung bản thảo))
Writing - Review & Editing	Preparation, creation and/or presentation of the published work by those from the original research group, specifically critical review, commentary or revision – including pre-or postpublication stages (Chuẩn bị, tạo và/hoặc trình bày công trình đã xuất bản bởi những người thuộc nhóm nghiên cứu ban đầu, cụ thể là đánh giá phê bình, bình luận hoặc chỉnh sửa - bao gồm các giai đoạn trước hoặc sau xuất bản)
Visualization	Preparation, creation and/or presentation of the published work, specifically visualization/data presentation (Chuẩn bị, tạo và/hoặc trình bày công trình đã xuất bản, cụ thể là trực quan hóa/trình bày dữ liệu)
Supervision	Oversight and leadership responsibility for the research activity planning and execution, including mentorship external to the core team (Trách nhiệm giám sát và lãnh đạo đối với lập kế hoạch và thực hiện hoạt động nghiên cứu, bao gồm cả cố vấn bên ngoài nhóm cốt lõi)
Project administration	Management and coordination responsibility for the research activity planning and execution (Trách nhiệm quản lý và điều phối cho việc lập kế hoạch và thực hiện hoạt động nghiên cứu)

(*) Ví dụ: Nguyễn Văn A: Conceptualization, Methodology, Software; Nguyễn Thị B, Vũ Văn C: Data curation, Writing- Original draft preparation; Nguyễn Văn A: Visualization, Investigation; Nguyễn Văn A: Supervision; Nguyễn Văn A, Vũ Văn C: Software, Validation; Nguyễn Văn A, Nguyễn Thị B: Writing- Reviewing and Editing.